Εξωστρέφεια και διεθνοποίηση στο ελληνικό πανεπιστήμιο: ένα πετυχημένο εγχείρημα
Ανδρέας Γκόφας και Δημήτρης Καιρίδης
Η κυβέρνηση επιδιώκει την ενίσχυση της εξωστρέφειας των πανεπιστημίων μέσα από ξενόγλωσσα προγράμματα και συνεργασίες με ξένα ιδρύματα. Κάποιοι συνάδελφοι παραμένουν αδιάφοροι ή εκφράζουν επιφυλάξεις. Οι περισσότεροι, ωστόσο, είναι θετικοί γιατί αντιλαμβάνονται τις δυνατότητες που προσφέρει η διεθνής δικτύωση. Εδώ και κάποια χρόνια, αρκετοί έχουμε προχωρήσει, συχνά, χωρίς καμία εκ των έσω στήριξη, σε πετυχημένα εγχειρήματα που δείχνουν τον δρόμο. Ένα τέτοιο είναι και η «Θερινή Ακαδημία Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων της Ολυμπίας» (στο εξής η Ακαδημία).
Από το 2002, η Ακαδημία αποτελεί έναν καταξιωμένο εκπαιδευτικό θεσμό, με διεθνώς αναγνωρισμένη επιτυχία, καθώς αποτελεί το μοναδικό θερινό πρόγραμμα στην Ευρώπη υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Διεθνών Σπουδών (EISA). Μετρά πάνω από 1500 απόφοιτους από περισσότερες από 70 χώρες από όλον τον κόσμο και σε αυτήν έχουν διδάξει όχι απλώς οι καλύτεροι αλλά και μερικοί από τους πιο πρωτοπόρους επιστήμονες στον τομέα τους διεθνώς. Η ώσμωση με τους Έλληνες συναδέλφους τους υπήρξε ευεργετική κι από αυτήν προέκυψαν πολλές σημαντικές κοινές ερευνητικές και εκδοτικές δράσεις, σε μεγάλους διεθνείς οίκους όπως αυτός της Οξφόρδης.
Ο αρχικός μας στόχος, μαζί με τον συνοδοιπόρο Στάθη Καλύβα, ήταν η μεταφορά των «βέλτιστων πρακτικών» των μεγάλων αμερικανικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα, η ενίσχυση της εξωστρέφειας της ελληνικής ακαδημαϊκής κοινότητας και η διεθνής προβολή της πατρίδας μας.
Οι Προκλήσεις
Σε αντίθεση με τα καθιερωμένα θερινά προγράμματα του εξωτερικού, η δική μας πρωτοβουλία δεν είχε την υποστήριξη ενός πανεπιστημιακού θεσμού αναγνωρισμένου διεθνούς κύρους. Η πρόκληση, λοιπόν, ήταν να οικοδομήσουμε μόνοι μας ένα διακριτό brand στον παγκόσμιο, εξαιρετικά ανταγωνιστικό, χάρτη που είναι γεμάτος από αντίστοιχα προγράμματα, προκειμένου να προσελκύσουμε πολλούς και καλούς ξένους και Έλληνες φοιτητές.
Η δεύτερη πρόκληση ήταν προφανώς οικονομική. Το πρόγραμμα δεν διεκδίκησε ποτέ δημόσιους πόρους. Τα καταφέραμε, όμως, με μια ελκυστική και αξιόπιστα αξιοκρατική πολιτική διδάκτρων και τη στήριξη διαφόρων ιδιωτικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων. Η συνεργασία με τον ιδιωτικό και τον μη-κερδοσκοπικό τομέα, που ιστορικά πάντα ήθελε να υποστηρίξει την παιδεία αλλά συχνά δεν βρίσκει τον τρόπο, αποδείχτηκε κρίσιμη.
Η τρίτη πρόκληση είχε να κάνει με την έλλειψη σχετικών υποδομών. Παρά τη σταδιακή βελτίωση, ακόμα και το γρήγορο ίντερνετ, σε πολλές περιοχές, ιδίως εκτός κέντρου, είναι πολλές φορές ζητούμενο.
Οι παράγοντες επιτυχίας
Η δημιουργική σύμπραξη ανάμεσα στην εγχώρια ακαδημαϊκή κοινότητα και τη διασπορική υπήρξε καθοριστική. Στη χώρα μας συνηθίζουμε να ομνύουμε στη δύναμη της ελληνικής διασποράς. Όμως, η αλήθεια είναι ότι, συχνά, ένας υφέρπων εγχώριος αντιδραστικός φατριασμός δεν έχει επιτρέψει να αναλάβουμε συστηματικές πρωτοβουλίες αξιοποίησης του πλούτου των απανταχού Ελλήνων.
Η Ακαδημία μας ξεχώρισε γιατί βασίστηκε στην άμεση επικοινωνία και διάδραση καθηγητών και φοιτητών, μακριά από τον φορμαλισμό του ευρωπαϊκού μαζικού και απρόσωπου δημόσιου πανεπιστήμιου. Το πιο μεγάλο συγκριτικό μας πλεονέκτημα είναι, αναμφίβολα, το ανεπανάληπτο πολιτισμικό κεφάλαιο και η ομορφιά της χώρας μας και του τρόπου ζωής μας. Η Ελλάδα είναι ένας τόπος που κάθε επισκέπτης θα ήθελε να επισκεφθεί ξανά.
Όπως αποκαλύπτει η παραπάνω αποτίμηση, η Ελλάδα μπορεί να αναδειχθεί σε διεθνή εκπαιδευτικό πόλο μέσω της εξωστρέφειας, της ακαδημαϊκής αριστείας, της αξιοποίησης των πλεονεκτημάτων της και της συστηματικής συνεργασίας με τη διασπορική μας ακαδημαϊκή κοινότητα.
Άλλωστε, υπάρχουν πολλές ανάλογες πετυχημένες πρωτοβουλίες, οι οποίες προχωρούν μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας και τα αιτήματα τοπικών φορέων για ίδρυση πανεπιστημιακών τμημάτων, συχνά χωρίς κανέναν σχεδιασμό, απευθυνόμενες με αυτοπεποίθηση στην παγκόσμια εκπαιδευτική κοινότητα και τον διεθνή ανταγωνισμό, και όχι μόνο στο εσωτερικό και τους εξασφαλισμένους εισακτέους των πανελληνίων.
Ο Ανδρέας Γκόφας είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και μέλος του ΔΣ του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ).
Ο Δημήτρης Καιρίδης είναι Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Βουλευτής της Ν.Δ.