Τελετή αναγόρευσης του Robert L. Pfaltzgraff, Jr, σε Επίτιμο Διδάκτορα του Τμήματος Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών, του Παντείου Πανεπιστημίου

Ο Robert L. Pfaltzgraff, Jr. είναι ο Shelby Cullom Davis Professor of International Security Studies Emeritus στο The Fletcher School of Law and Diplomacy, Tufts University στο Medford της Μασαχουσέτης των Ηνωμένων Πολιτειών. Στην εν λόγω έδρα υπηρέτησε ως τακτικός καθηγητής από το 1971 ως το 2021, για μισό ακριβώς αιώνα.

Ο καθηγητής Pfaltzgraff είναι ένας διακεκριμένος διεθνολόγος με σπουδαίο ερευνητικό και συγγραφικό έργο και τεράστια διδακτική προσφορά, ιδίως προς τους δεκάδες διδακτορικούς φοιτητές του. Συνδύασε με αρμονικό τρόπο τα θεωρητικά του ενδιαφέροντα με τη δημιουργία και την ανάπτυξη ακαδημαϊκών υποδομών για την προαγωγή της έρευνας, κυρίως, σε ένα πρακτικό επίπεδο εφαρμοσμένης πολιτικής.

Από την αρχή της θητείας του στο Fletcher, το 1971, εν μέσω γενικευμένης αμφισβήτησης του κλάδου των στρατηγικών σπουδών ή σπουδών ασφαλείας, εξαιτίας της αμερικανικής εμπλοκής στο Βιετνάμ, θεμελίωσε το πιο πετυχημένο ίσως ερευνητικό πρόγραμμα της Σχολής, το International Security Studies Program. Συν τω χρόνω, το πρόγραμμα αυτό προσέλκυσε δεκάδες μεταπτυχιακούς και διδακτορικούς φοιτητές, παράγοντας, υπό τη διεύθυνσή του, διδακτορικές διατριβές και εξειδικευμένα στελέχη υψηλής ποιότητας. Ταυτόχρονα, ίδρυσε και διηύθυνε το Institute for Foreign Policy Analysis, ένα ανεξάρτητο ερευνητικό κέντρο με γραφεία στο Cambridge της Μασαχουσέτης και στη Washington. 

Το βασικό θεωρητικό του έργο τιτλοφορείται Contending Theories of International Relations (fifth edition) (New York: Addison Wesley Longman, 2001), στο οποίο είναι ένας εκ των δυο συγγραφέων και το οποίο δεν σταμάτησε να επικαιροποιεί από έκδοση σε έκδοση. Πρόκειται για ένα πλούσιο σε ιδέες και πυκνό σε νοήματα βιβλίο που, για χρόνια, αποτέλεσε το βασικό εγχειρίδιο (textbook) για την εισαγωγή των φοιτητών στη σπουδή των διεθνών σχέσεων. Η επιτυχία του εν λόγω βιβλίου πιστοποιείται και από το γεγονός ότι μεταφράστηκε σε δεκάδες γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων των Ελληνικών. Στη χώρα μας αποτέλεσε το βασικό εγχειρίδιο για τα νεοπαγή τμήματα διεθνών σχέσεων στη δεκαετία του 1990. Το βιβλίο δεν είναι απλώς μια εξαντλητική καταγραφή των θεωριών και των αναλυτικών παραδειγμάτων (paradigms) που συγκροτούν το corpus της σύγχρονης επιστήμης των διεθνών σχέσεων. Η οργάνωση, η παρουσίαση και ο αλληλοσυσχετισμός της ύλης συνέβαλε καθοριστικά στη συνοχή και, εν τέλει, στη συγκρότηση, στην ανάπτυξη και στην αυτογνωσία του επιστημονικού κλάδου των διεθνών σχέσεων. Η δομή του βιβλίου υποστηρίζεται τόσο από την ιστορία, κυρίως τη διπλωματική ιστορία της νεότερης Ευρώπης και τη μεταπολεμική ιστορία του Ψυχρού Πολέμου, όσο και από τη φιλοσοφία και τις επιστημολογικές προσεγγίσεις και αναζητήσεις που τροφοδότησαν την ανάπτυξη των διεθνών σχέσεων, με απόγειο τις μετα-θετικιστικές προσεγγίσεις, οι οποίες έγιναν ολοένα και πιο δημοφιλείς από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και μετά.

Τα περισσότερα, ωστόσο, συγγραφικά έργα του καθηγητή Pfaltzgraff, βιβλία, άρθρα και επιμέλειες συλλογικών τόμων, έχουν μια πιο πρακτική στόχευση και αφορούν συγκεκριμένα ζητήματα ασφάλειας που απασχόλησαν τη σύγχρονη αμερικανική στρατηγική, όπως η αντι-πυραυλική άμυνα, τα πυρηνικά, το Ιράν, το ΝΑΤΟ, η κυβερνοασφάλεια κ.ο.κ. Κατά καιρούς, ο Pfaltzgraff δεν δίστασε να επανέλθει στις πιο θεωρητικές του αναζητήσεις όπως, για παράδειγμα, στο πρόσφατο άρθρο του “Karl Deutsch and the Study of Political Science,” chapter in Charles Lewis Taylor and Bruce M. Russett, eds., Karl W. Deutsch: Pioneer in the Theory of International Relations (Cham, Switzerland: Springer 2020).

Το συνολικό συγγραφικό έργο του καθηγητή Pfaltzgraff βασίζεται σε μια ξεκάθαρη ρεαλιστική θεώρηση και σε μια αξιοθαύμαστη γνώση της ιστορίας. Υπό μια έννοια, ο ίδιος αποτελεί έναν από τους τελευταίους διεθνολόγους μιας γενιάς που δεν υπάρχει πια και που είχε ως σημείο αναφοράς τον βορειο-ατλαντικό κόσμο, την ευρωπαϊκή ιστορία και τον Ψυχρό Πόλεμο. Πρόκειται για έναν επιστήμονα που αντιστάθηκε στις «σειρήνες» του διάχυτου στις αμερικανικές κοινωνικές επιστήμες συμπεριφορισμού και τις συνδεόμενες με αυτόν ατελέσφορες απόπειρες ποσοτικοποίησης και κατασκευής φορμαλιστικών μοντέλων. Για το λόγο αυτό, το έργο του Pfaltzgraff μπορούσε να συνομιλεί με ευκολία και με την ευρωπαϊκή πλευρά του Ατλαντικού, παρά τον ιδεολογικό συντηρητισμό του, ακριβώς γιατί βασίζονταν σε μια πιο παραδοσιακή «ευρωπαϊκή» προσέγγιση.

Κατά την διάρκεια της μακρόχρονης και διακεκριμένης καριέρας του, παρέμεινε προσηλωμένος στην ανάγκη μιας κοινωνικοπολιτικά χρήσιμης επιστήμης. Δεν σταμάτησε στιγμή να ενδιαφέρεται και να ενημερώνεται για τις τελευταίες διεθνείς εξελίξεις, συμβάλλοντας κομβικά στην άμβλυνση του χάσματος μεταξύ παραγόμενης ακαδημαϊκής γνώσης και εφαρμοσμένης πολιτικής. Πράγματι, ο Pfaltzgraff υπήρξε ένας «δημόσιος διανοούμενος» με επιρροή στα πολιτικά δίκτυα της Washington, ιδίως των συντηρητικών, κατά τις κρίσιμες δεκαετίες του 1970 και του 1980. Υπήρξε συνεργάτης του Αμερικανού Πρόεδρου Ronald Reagan και μέλος της ομάδας μετάβασης του στην προεδρία το 1980-1981. Μέσα από την αρθρογραφία του, τη διοργάνωση συνεδρίων, την εκπόνηση εξειδικευμένων μελετών και τη συνεχή παρουσία του στην Washington συνέβαλε στην ανασυγκρότηση της αμερικανικής στρατηγικής, μετά την αποτυχία του Βιετνάμ, και στην επιτυχή λήξη του Ψυχρού Πολέμου.

Αυτό, ωστόσο, που χαρακτηρίζει τον καθηγητή Pfaltzgraff είναι η αφοσίωσή του στη διδασκαλία και η μέριμνά του για τους φοιτητές του. Από τα «χέρια» του πέρασαν εκατοντάδες μεταπτυχιακοί και δεκάδες διδακτορικοί φοιτητές, μεταξύ των οποίων και πολλοί Έλληνες, στους οποίους αφιέρωνε πάντα, με υπομονή, τον χρόνο για να τους συμβουλεύσει και να τους καθοδηγήσει. Υπήρξε ένας χαρισματικός αλλά και απαιτητικός δάσκαλος προς όφελος των ίδιων των φοιτητών του. Ήξερε πως να τους παρακινεί και να τους κινητοποιεί προκειμένου να πετύχουν και τον πιο φιλόδοξο στόχο.

Τέλος, ο καθηγητής Pfaltzgraff υπήρξε καθοριστικός στην προώθηση των ελληνικών σπουδών στην αμερικανική ακαδημαϊκή κοινότητα, καθώς η συμβολή του στην ίδρυση της Έδρας Ελληνικών και Ευρωπαϊκών Σπουδών «Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής» στο Fletcher ήταν αποφασιστικής σημασίας. Σημειωτέον ότι στην Έδρα έχουν υπηρετήσει μέχρι σήμερα τρία μέλη ΔΕΠ του Τμήματος Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών, και του ΙΔΙΣ, σε συνεργασία με τον Dr. Pfaltzgraff, οι, σε χρονολογική σειρά, Δημήτρης Καιρίδης, Κώστας Λάβδας και Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος.

Για όλους αυτούς τους λόγους και τη μεγάλη προσφορά του στην επιστήμη των Διεθνών Σχέσεων και των Σπουδών Ασφάλειας, μέσα και έξω από το πανεπιστήμιο, το Τμήμα ΔΕΠΣ και το ΙΔΙΣ με ιδιαίτερη χαρά σας προσκαλούν στην τελετή αναγόρευσής του σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου.