Ενώ ζει και βασιλεύει, με φρέσκα μέλη τη Σουηδία και τη Φινλανδία, η Βορειοατλαντική Συμμαχία μπορεί να αντιμετωπίσει σε λίγους μήνες μια πολύ σοβαρή υπαρξιακή κρίση αν η αλλαγή ενοίκου στον Λευκό Οίκο επιβεβαιωθεί
Το ανέκδοτο για το ΝΑΤΟ δεν είναι καινούργιο, κυκλοφορούσε στους διαδρόμους της έδρας του στις Βρυξέλλες και όταν συμπλήρωσε 70 χρόνια. Μήπως είναι καιρός να συνταξιοδοτηθεί; Φέτος, σε λίγες μέρες, στις 4 Απριλίου, συμπληρώνει 75 χρόνια. Και ενώ ζει και βασιλεύει, με δύο φρέσκα νέα μέλη – Σουηδία και Φινλανδία –, το ΝΑΤΟ μπορεί να αντιμετωπίσει σε λίγους μήνες μια πολύ σοβαρή υπαρξιακή κρίση αν η αλλαγή ενοίκου στον Λευκό Οίκο επιβεβαιωθεί. Αρκεί να θέσει θέμα αποχώρησης μια χώρα για να τιναχτεί στον αέρα μια Συμμαχία 30 μελών;
Κατ’ αρχάς, οι ΗΠΑ δεν είναι οποιαδήποτε χώρα, το ΝΑΤΟ στηρίζεται κατά 80% στην οικονομική και στρατιωτική τους στήριξη. Ωστόσο, η ρητορική Τραμπ για αποδυνάμωση του ΝΑΤΟ θα είναι δύσκολο να μετουσιωθεί σε πράξη εκατό τοις εκατό. Υπάρχει σχετική απόφαση των δύο νομοθετικών σωμάτων των ΗΠΑ που απαγορεύει στον πρόεδρο να λάβει μόνος του μια τέτοια απόφαση. Ακόμη και αν επιμείνει, πρέπει να αναμένονται οξύτατες αντιδράσεις από τις ένοπλες δυνάμεις που δεν θα είναι εύκολο να αγνοήσει. Σε αντίθετη περίπτωση, η θεσμική κρίση στις ΗΠΑ θα προσλάβει πρωτόγνωρες διαστάσεις.
Δεύτερον, η στόχευση του Τραμπ, με δεδομένη την αποστροφή του σε θεσμούς και την προτίμησή του σε συναλλακτικές σχέσεις, πολύ πιθανόν να είναι η άσκηση πίεσης στους συμμάχους για αύξηση των αμυντικών δαπανών. Ο εκβιασμός αυτός απέδωσε στην προηγούμενη θητεία του, αλλά θα είναι αρκετός στη δεύτερη για να εξημερώσει το θηρίο;
Σήμερα τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά, με έναν πόλεμο να μαίνεται στην Ευρώπη και τον Τραμπ να διακηρύσσει σύμπλευση με τον Πούτιν. Το έγκριτο σουηδικό κέντρο μελετών SIPRI δημοσίευσε πρόσφατα έκθεση που διαπίστωνε ότι οι ευρωπαϊκές χώρες αύξησαν τις εισαγωγές όπλων κατά 94% λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, αγοράζοντας αμερικανικά όπλα σε ποσοστό 55%. Αν λοιπόν αυξήσουν τις εισαγωγές αμερικανικών όπλων, θα λυθεί το πρόβλημα;
Ελπίζοντας ότι δεν θα εκλεγεί ο Τραμπ, η απάντηση είναι αρνητική. Το ΝΑΤΟ έχει δύο κράτη – μέλη στη Βόρεια Αμερική και 28 στην Ευρώπη. Πρέπει λοιπόν να γίνει ένας πιο ευρωπαϊκός οργανισμός, ακόμη και αν οι ΗΠΑ δεν μειώσουν τη συμμετοχή τους. Είναι μια Συμμαχία λειτουργική με πολύ αποτελεσματική αμυντική δομή που μπορεί να ανταποκριθεί στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη. Αυτά τα στοιχεία που καθιστούν το ΝΑΤΟ σοβαρή απειλή για τους αντιπάλους του προκύπτουν από τη στρατιωτική υπεροχή που του προσδίδει η συμμετοχή των ΗΠΑ. Συνεπώς οι Ευρωπαίοι αν θέλουν να έχουν αξιοπιστία ως προς την άμυνά τους πρέπει να την αντιμετωπίσουν σοβαρά. Να κάνουν επενδύσεις στις νέες τεχνολογίες, να ενοποιήσουν τα αμυντικά τους συστήματα, να καλλιεργήσουν στην κοινή τους γνώμη την αντίληψη ότι αμύνονται από κοινού. Αλλά εδώ έγκειται το πρόβλημα: στις διαφορετικές προσεγγίσεις ως προς το τι απειλεί την Ευρώπη. Το ΝΑΤΟ γεφυρώνει σε μεγάλο βαθμό τις διαφορές ακουμπώντας στην αμερικανική ομπρέλα. Αν αυτή εκλείψει, δεν υπάρχει ΝΑΤΟ.
Ας ευχηθούμε αυτό να μη συμβεί διότι το κενό ασφαλείας που θα δημιουργηθεί σ’ εκείνη τη μεταβατική περίοδο αποκλείεται να μην το εκμεταλλευθούν η Ρωσία και η Κίνα. Και τότε η Ευρώπη θα πρέπει να πολεμήσει με τις δικές της δυνάμεις, όχι δι’ αντιπροσώπου όπως κάνει σήμερα στην Ουκρανία.
Η Ινώ Αφεντούλη είναι εκτελεστική διευθύντρια του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων